Vinnustofa um loftslagsborgarsamning

15 aðgerðir með 18 þátttakendum

Fyrsti loftslagsborgarsamningur Reykjavíkur var undirritaður 7. október 2024. Sá samningur inniheldur 15 aðgerðir með 18 þátttakendum. Þátttakendur í samningnum hafa skuldbundið sig til að móta aðgerðir sem draga mælanlega úr losun gróðurhúsalofttegunda og styðja við loftslagsmarkmið Reykjavíkurborgar um að verða kolefnishlutlaus 2030. Einnig til að taka þátt í árlegum samráðsfundum fram til ársins 2030 hið minnsta. Vinnustofa líkt og þessi er hluti af slíkri samvinnu en loftslagsborgarsamningurinn á að vera lifandi plagg og endurskoðaður reglulega.

Þátttakendur í samningnum er fjölbreyttur hópur; B-hlutafyrirtæki, félagasamtök og opinberir aðilar, bæði tengdir ríki og sveitarfélögum. Þau sem skrifa undir samninginn auk Reykjavíkurborgar eru umhverfis- orku og loftslagsráðuneytið, innviðaráðuneytið, Samtök sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu, Landspítalinn, Háskólinn í Reykjavík, Háskóli Íslands, Íslenska gámafélagið, Sorpa, Terra, Orkuveita Reykjavíkur, Faxaflóahafnir, Veitur, Festa, Strætó, Húsnæðis- og mannvirkjastofnun, Grænni byggð, Samtök iðnaðarins og Visit Reykjavík.

Áherslur og aðgerðir í loftslagsborgarsamningi

Á vinnustofunni var skipt í hópa eftir eðli loftslagsaðgerðanna, einn hópur var með opnu þema, annar einblíndi á skipulag og orkuskipti, sá þriðji á mannvirki og loks var einn hópur sem tók samgöngur fyrir.

Reykjavík hefur verið með loftslagsstefnu síðan 2009 en markmið um kolefnishlutleysi árið 2040 var fyrst sett eftir Parísarfundinn 2015. Reykjavík varð ein af loftslagsborgum Evrópu árið 2022 og hófst þá vinnan við að undirbúa loftslagsborgarsamninginn. Grunnurinn að honum er þáttaka borgarinnar í Evrópusamstarfi um 112 kolefnishlutlausar og snjallar borgir árið 2030 en alls sóttu tæplega fjögur hundruð borgir um þátttöku í verkefninu.

Megináherslur í loftslagsborgarsamningi eru fimm: 

• Samgöngur, breyttar ferðavenjur og innviðir fyrir almenningssamgöngur, gangandi og hjólandi.
• Orkuskipti í vegasamgöngum og Reykjavíkurhöfn.
• Úrgangsmál og hringrásarhagkerfið.
• Byggingargeirinn. Reykjavík er með metnaðarfull áform um uppbyggingu, mikilvægt að sú uppbygging hafi sem minnst áhrif á loftslag.
• Sanngjörn umskipti (just transition).

Stór loftslagstilraun

Reykjavíkurborg ber ábyrgð á loftslagsborgarsamningnum en í grunninn er þetta umfangsmikið samstarfsverkefni. Markmið Evrópuverkefnisins er ekki aðeins að þessar 112 loftslagsborgir verði kolefnishlutlausar árið 2030 heldur líka að tryggja að þessar borgir verði miðstöðvar rannsókna og nýsköpunar til að gera öllum öðrum borgum í Evrópu kleift að verða kolefnishlutlausar árið 2050. Þátttakendur eru því að taka þátt í stórri loftslagstilraun. Loftslagsborgir fá ekki beinan fjárhagslegan stuðning vegna þátttöku i Evrópusamstarfinu en fá ráðgjöf og aðhald frá Net Zero Cities. 

Loftslagsborgir eiga kost á að sækja um styrki til að fylgja aðgerðum loftslagsborgarsamnings eftir. Sem loftslagsborg (mission borg) hefur Reykjavík fengið tækifæri til styrktarsóknar sem hefði annars ekki verið aðgangur að. Reykjavík hefur hlotið tvo styrki að upphæð 90 milljónir ISK hvor. Annar styrkurinn er vegna samgöngu- og úrgangsmála þar sem Reykjavík er svokölluð leiðandi borg (Pilot City) í samstarfi við Háskóla Íslands og var vinnufundurinn einnig hluti af því verkefni. Seinni styrkurinn var veittur til að hraða umskiptum (Enabling City Transition) og verður VSÓ samstarfsaðili að því verkefni. Gert er ráð fyrir að fleiri tækifæri til styrktarsóknar muni bjóðast loftslagsborgum síðar. 

Næstu skref

Loftslagsborgarsamningurinn hefur verið í yfirferð með ráðgjöfum Evrópusambandsins allt frá undirrituninni í október 2024. Þegar þetta er skrifað er ekki ljóst hvenær loftslagsborgarsamningurinn verður fullgildur með viðeigandi stimpli (labelled) en þegar sú viðurkenning kemur í hús verður sagt nánar frá samningnum og hann birtur opinberlega. 

• Skoða meira um loftslagsmál á vef Reykjavíkur